Poligrafia – co to jest. Charakterystyka poligrafii.

Poligrafia zajmuje się reprodukcją graficzną, czyli tworzeniem wielu egzemplarzy obrazów, tekstów lub innych informacji za pomocą maszyn drukarskich. Poligrafia cyfrowa z kolei jest rodzajem poligrafii, w którym obraz jest przenoszony na nośnik (na przykład papier, folię lub tkaninę) za pomocą urządzeń elektronicznych, takich jak drukarki laserowe, atramentowe, termiczne czy sublimacyjne. Dowiedz się więcej o poligrafii cyfrowej, dziedzinie, której efekty pracy spotykasz każdego dnia.

Fascynująca historia poligrafii

Początki poligrafii wiążą się z wynalezieniem papirusu w Egipcie ok. 3000 roku p.n.e. Papirus był jednym z pierwszych materiałów do pisania, jak również do odbijania wzorów za pomocą stempli, które służyły do powielania napisów lub symboli metodą wytłaczania.
W Chinach około 105 r. n.e. wynaleziono papier czerpany, który był lepszy i tańszy od papirusu. Papier wykorzystywano do estampażu, czyli kopiowania płaskorzeźb lub napisów wyrytych w kamieniu. W VII wieku powstały pierwsze druki drzeworytnicze, które były odbitkami tekstów lub obrazów powielanych z desek drewnianych. W 1041 roku kowal Bi Sheng stworzył pierwszą czcionkę ruchomą z gliny, która umożliwiła szybsze i bardziej efektywne drukowanie tekstu.

W Europie przełomowy dla poligrafii oraz papiernictwa okazał się XV wiek, gdy niemiecki wynalazca Johannes Gutenberg stworzył pierwszą maszynę drukarską z ruchomymi czcionkami metalowymi. Dzięki temu możliwe stało się masowe i tanie rozpowszechnianie książek, gazet i innych publikacji.

W XIX wieku pojawiły się nowe techniki druku, takie jak litografia, chromolitografia czy sitodruk. Kolejnym współczesnym przełomem było opracowanie przez Xerox PARC komputerowego przygotowania publikacji do druku, czyli DTP (desktop publishing). Rozpoczęła się wówczas era komputerów, która zapoczątkowała grafikę komputerową i poligrafię cyfrową.

Proces technologiczny poligrafii cyfrowej

Nowoczesna poligrafia cyfrowa to nie tylko sam druk materiałów, ale cały proces począwszy od przygotowania danych, a skończywszy na wykończeniu i transporcie wydruków. Proces technologiczny poligrafii cyfrowej składa się z trzech głównych etapów takich jak prepress, press i postpress.

Prepress – przygotowanie do druku

Jest to etap przygotowania materiałów do druku za pomocą oprogramowania z wykorzystaniem grafiki rastrowej lub wektorowej. Składa się on z kolejnych kroków, którymi są: opracowanie projektu, wykonanie próbnego wydruku tzw. proofu, impozycja, czyli optymalne rozmieszczenie obrazu w celu ułatwienia cięcia i składu oraz przygotowanie formy drukowej (np. plik PDF, TIFF), która jest przesyłana do drukarki.

Press – faza drukowania

Press to etap drukowania obrazu na materiale docelowym, na przykład na papierze, tkaninie czy folii oraz powielanie oryginalnego projektu za pomocą jednej z technik poligraficznych takich jak druk atramentowy, laserowy, termiczny czy sublimacyjny. Wybór techniki poligraficznej zależy od rodzaju nośnika, wymaganej rozdzielczości i jakości obrazu oraz celu druku.

Postpress – obróbka graficzna

Postpress jest etapem końcowej obróbki wydrukowanej grafiki czy tekstu. Obejmuje on prace introligatorskie, czyli cięcie, składanie, bigowanie, zszywanie oraz oprawianie materiału w gotowy produkt poligraficzny, taki jak książka, broszura, ulotka czy plakat. Ostatnim krokiem tego etapu jest pakowanie i transport produktu poligraficznego do końcowego odbiorcy.

Znane sposoby druku

W poligrafii wyróżniamy trzy podstawowe sposoby drukowania: wypukły, wklęsły i płaski. Każdy z nich wykorzystuje matrycę innego typu i inny sposób nanoszenia farby drukarskiej na powierzchnię materiału:

• druk wypukły – najstarsza technika drukarska, polegająca ona na pokrywaniu farbą wypukłych elementów matrycy, a następnie odbijaniu ich na materiale, na przykład na papierze;
• druk wklęsły – w tej technice pokrywa się tuszem całą matrycę, a elementy drukujące są wklęsłe. W celu naniesienia farby na materiał jest ona ścierana tak zwanym raklem z miejsc wypukłych, a jej pozostała w zagłębieniach część nakładana jest na materiał;
• druk płaski – technika polegająca na nanoszeniu tuszu na płaską formę drukową. Obecnie jest to najpopularniejszy i najlepszy rodzaj druku, który można uzyskać na wiele sposobów.

Zastosowanie druku płaskiego

Druk wklęsły i wypukły w dzisiejszych czasach jest wykorzystywany głównie w celu uzyskania artystycznego efektu, a do materiałów powszechnie drukowanych stosuje się druk płaski. W zależności od potrzeb i zastosowania wybieramy jedną z technik drukarskich, do których należą:

• druk offsetowy – technika polegająca na przenoszeniu obrazu z formy drukarskiej na nośnik za pomocą cylindra pokrytego gumą offsetową. Jest to technika pośrednia, ponieważ obraz jest najpierw nanoszony na gumę, a potem na podłoże. Druk offsetowy wymaga przygotowania formy drukarskiej, która jest naświetlana z pliku. Zapewnia on wysoką jakość oraz trwałość wydruku i jest stosowany do dużych nakładów;
• druk solwentowy – druk ten nakładany jest ploterem atramentowym. Zamiast farb na bazie wodnej wykorzystuje pigmentowe tusze solwentowe, które zawierają rozpuszczalniki organiczne. Są one odporne na czynniki zewnętrzne takie jak promieniowanie słoneczne, wodę, niskie i wysokie temperatury oraz ścieranie. Dzięki tym właściwościom druk solwentowy jest stosowany do druku wielkoformatowego na przykład produkcji bilbordów;
• druk UV – technika odwzorowująca obrazy przy pomocy tuszy polimerowych. Polega na utwardzaniu farby za pomocą promieniowania ultrafioletowego. Druk UV umożliwia trwały i odporny na ścieranie wydruk stosowany na takich materiałach jak drewno, sztuczna skóra, PCV czy szkło oraz na powierzchniach wielkoformatowych ze względu na dużą odporność;
• sitodruk – technika bezpośrednia, polegająca na nakładaniu farby pod wysokim ciśnieniem przez siatkę. Wymaga on przygotowania sita, które jest pokrywane emulsją światłoczułą i naświetlane z pliku. Sitodruk nadaje się do drukowania na tkaninach, powierzchniach metalowych oraz ceramice;
• druk cyfrowy – jedna z najpopularniejszych i najtańszych technik poligraficznych, stosowana głównie do druku domowego lub biurowego. Druk cyfrowy nie wymaga przygotowania formy drukarskiej, ponieważ wydruk realizowany jest bezpośrednio z pliku. Wykorzystywany jest do drukowania niewielkich nakładów dopasowanych do potrzeb klienta.

Technologia cyfrowa we współczesnej poligrafii

Współcześnie poligrafia charakteryzuje się wykorzystaniem nowoczesnych technologii, takich jak druk cyfrowy, 3D czy druk wielkoformatowy. Poligrafia cyfrowa wykorzystuje zarówno grafikę rastrową, jak i grafikę wektorową do tworzenia szerokiej gamy produktów drukowanych.

W grafice rastrowej zwanej obiektową obraz jest przedstawiany jako siatka pikseli, czyli małych kwadratowych elementów składających się na całość obrazu. Każdy piksel ma swój własny kolor i jest zdefiniowany cyfrowo. Zaletą tego rodzaju grafiki jest efektywność, szczegółowość i bogactwo kolorów, lecz generuje duże pliki oraz jest trudna w skalowaniu i edycji. Obrazy wykonane w grafice rastrowej możemy kompresować bez straty jakości w takich formatach plików jak PNG i TIFF.
W grafice wektorowej projektujemy obraz za pomocą geometrii, a więc figur, linii i krzywych (grafika 2D), a także brył (grafika 3D). Jest ona często używana do tworzenia ilustracji, logo i animacji komputerowych. Grafika wektorowa ma wiele zalet, takich jak mała wielkość łatwo kompresowalnych plików, nieograniczone skalowanie bez strat jakości oraz niezależność od rozdzielczości urządzenia wyświetlającego. Ponadto grafikę wektorową można przekształcić w rastrową.

Zastosowanie poligrafii cyfrowej

Poligrafia cyfrowa znajduje zastosowanie między innymi w edukacji, reklamie i marketingu oraz kulturze i sztuce, czyli wszędzie tam, gdzie potrzebne są książki, grafiki, a także wszelkie materiały promocyjne począwszy od małych ulotek i wizytówek po plakaty i bilbordy. Poligrafia cyfrowa umożliwia szybkie i niedrogie drukowanie rozmaitych grafik oraz tekstów w wysokiej jakości na różnych materiałach, dlatego wykorzystywana jest też w branży odzieżowej oraz przy produkcji opakowań z nadrukami.

Podsumowując, poligrafia, a w szczególności zastosowane w niej technologie cyfrowe są we współczesnym świecie niezbędnymi technikami stosowanymi w niemal we wszystkich dziedzinach życia. Dynamiczny rozwój poligrafii i coraz większe możliwości jej wykorzystywania pozwalają na powszechny dostęp do informacji w atrakcyjnej wersji drukowanej. Poligrafia od początków istnienia była sztuką, służącą rozpowszechnianiu wiedzy i nauki, natomiast jej następczyni – poligrafia cyfrowa łączy w sobie tradycję i nowoczesne technologie, dając szerokie możliwości i wysoką jakość druku wszędzie tam, gdzie go potrzebujemy.